Kinderen en Rouw
7 november 2005
door Henriette Doosje
Er is bijna geen moeilijker en pijnlijker moment te bedenken dan aan je kind te moeten vertellen dat er een dierbare is overleden. Als ouder wil je zo graag je kind, hoe oud of jong ook, het verlies en verdriet besparen.
Manu Keirse is een belgische doctor in de medische wetenschappen en klinisch psycholoog, hij heeft veel boeken geschreven over verlies en rouw bij kinderen. Hij zegt het volgende; "Laat kinderen het gevoel krijgen dat sterven tot het leven behoort, zoals het jaar ook een herfst en een winter kent. Dat sterven niet angstaanjagend is, maar dat het mensen wel vreselijk verdrietig maakt….. we zouden kinderen in het leven het vertrouwen moeten meegeven dat tranen altijd worden gedroogd, niet voor altijd. Maar altijd weer."
Ik vind het een prachtige omschrijving van hoe je als volwassene je kind kunt ondersteunen in verdriet en verlies. Maar al snel is er de vraag: Hoe moet je dit als ouder dan doen? Hoe kan ik mijn kind(eren) ondersteunen terwijl ik zelf ook zo'n verdriet heb.
Ik wil dit artikel beginnen met het kort omschrijven van fases/taken m.b.t. rouwverwerking in het algemeen.
Daarna schrijf ik hoe kinderen "anders" rouwen dan volwassenen. Ik besluit met wat tips hoe je je kind(eren) kunt ondersteunen.
Belangrijk is nog te melden dat ik in hoofdlijnen op dingen inga. Ieder kind is anders, elke rouw is anders. …..Ieder mens en kind beleeft verlies en rouw op zijn eigen manier. Het zijn enkel richtlijnen die ik aan kan geven.
Rouwtaken
Rouwtaken zijn fases in het rouwproces dat ieder mens moet doorlopen. Dr. Worden heeft het rouwtaken genoemd. Die rouwtaken drukken uit dat het gaat over rouwarbeid. Rouwen is hard werken en je kunt er heel moe, verdrietig en boos van worden. Het is een proces waarin er vier taken te doen zijn. Niet of onvolledig afgemaakte taken kunnen verdere groei en ontwikkeling belemmeren.
De rouwtaken beschrijf ik in volgorde. Maar deze volgorde loopt soms anders en door elkaar heen. Het is enkel een poging om een moeilijk proces enigszins te structureren.
- Rouwtaak 1 - Het besef en het realiseren van het verlies.
De eerste taak van het verwerken van een verlies is het volledig accepteren van het feit dat de overleden persoon werkelijk overleden is en niet meer zal terugkeren.
Het komt vaak voor (helemaal als iemand plotseling is overleden) dat de nabestaanden het nog weken of maanden lang amper kunnen geloven dat iemand echt niet meer terug komt. Zo kan het gebeuren dat je als nabestaande denkt; Nu ga ik ….. bellen. En je dan het moment erna bedenkt dat dit helemaal niet meer kan… Om tot aanvaarding van het verlies tekomen is tijd nodig.
- Rouwtaak 2 - Het ervaren van de gevoelens van het verlies
Een verlies verwerken en accepteren. Dat gaat maar zo niet. Je kunt verschillende gevoelens hebben als je rouwt. Verdriet, boosheid, angsten (bijv. om iemand anders te verliezen) , eenzaamheid, je schuldig voelen etc. etc. Ook kan je lijf pijn doen, hoofdpijn, duizelingen, geheugenproblemen etc. Hoe moeilijk ook, in deze fase is het heel belangrijk om alle gevoelens te voelen. Te erkennen dat ze er zijn en mogen zijn. Vermijden of onderdrukken van deze gevoelens kan maken dat het rouwproces langer duurt of dat je pas veel later gaat rouwen.
- Rouwtaak 3 - Aanpassen aan het leven zonder de overledene.
Het aanpassen en herinrichten van je leven zonder de overledene is vaak moeilijk. Het is mede afhankelijk van welk verlies je hebt geleden. Zo is het voor bijv. weduwen/weduwenaren niet alleen het verdriet en verlies rondom het overlijden. Je staat ook voor de taak om je kind(eren) alleen verder op te voeden. Vragen rondom zingeving (waarom is mij dit nu gebeurd?) en het opnieuw voorzichtig oppakken van je leven is in deze rouwtaak aan de orde.
- Rouwtaak 4 - De overledene een plaats geven in je leven en het oppakken en herinrichten van je leven.
Voor veel mensen is deze taak het moeilijkste. Het lijkt voor veel mensen alsof hun leven ophield bij het overlijden. Het is moeilijk om weer wat vertrouwen te krijgen in de toekomst. Weer plannen te maken of misschien wel een nieuwe partner vinden. Belangrijk is dat de overledene niet vergeten wordt, maar een andere plek krijgt in de herinnering en het leven van de nabestaanden.
Rouwen kinderen anders?
In principe hebben kinderen dezelfde rouwtaken die ze moeten doorlopen. Er zijn wel een aantal verschillen te benoemen tussen rouwende volwassenen en rouwende kinderen.
- Kinderen rouwen vaak later
De eerste rouwreacties van kinderen komt soms pas na enkele weken/maanden. Ze schuiven het vaak, onbewust, voor zich uit tot ze voelen dat het leven thuis weer wat normaal is geworden. Tot hun vader/moeder weer minder vaak huilt.Dan komen bij kinderen vaak de tranen. Je kan een vergelijking maken met een oorlogssituatie. Als je aan het front vecht kun je ook niet rouwen om je maatje die is doodgegaan. Je moet overleven. Pas later ben je in staat het verdriet en het gemis te voelen.
- Kinderen rouwen in stukjes
Kinderen kunnen alleen in kleine stukjes rouwen omdat ze het eenvoudigweg niet aankunnen om de pijn helemaal toe te laten. Naast het rouwen moeten kinderen ook nog groeien/ontwikkelen etc. Kinderen zijn vaak even met de rouw bezig en gaan dan weer verder met spelen. Zo kunnen ze ineens de vraag stellen of opa nu echt niet meer terug komt en na het antwoord weer verder spelen.
- Kinderen willen graag iets doen.
Kinderen vinden het vaak fijn om concreet uitdrukking te geven aan hun verlies. Dit heeft ook te maken dat ze niet voldoende woorden hebben om het verlies met woorden te kunnen uitdrukken. Laat ze tekenen, bloemen brengen op het graf.etc.
- Kinderen kunnen in regressie gaan.
Dit betekent dat kinderen terugvallen in een eerdere leeftijdsfase. Zo kan een kind van 8 jaar weer in zijn broek gaan plassen.Het lijkt raar maar het "helpt" ze om weer wat greep te krijgen op de nieuwe situatie. Ook "vastklamp - gedrag" komt veel voor. Vermoeiend voor je als ouder. Maar vaak is het zo dat het kind heel bang is geworden om nog iemand te verliezen. En dan kun je je maar beter goed aan iemand vasthouden.
- Kinderen hebben veel vragen.
Voor kinderen is het belangrijk om het verhaal van het overlijden heel vaak te horen. Dit hebben ze nodig voor de verwerking. Een vraag wat kinderen heel ze vaak bezig houd is de vraag of het hun schuld is. Ook als kinderen dit niet benoemen kan het goed zijn om uit te leggen dat als er iemand dood gaat dit niemand zijn schuld is. Kinderen denken soms dat als ze net ruzie hebben gehad en iemand is overleden dat dit door de ruzie komt.
Hoe kun je je kind helpen?
- Kinderen willen graag, op hun niveau, betrokken worden bij het verlies en het verdriet. Laat ze, als het mogelijk is, bij een begrafenis iets maken en meegeven aan de overledene. Verstop als volwassene niet AL je gevoelens. Kinderen mogen soms best zien dat je verdriet hebt. Dat geeft hen de ruimte ook met hun emoties te komen. Kinderen moeten immers van volwassenen zien hoe dat moet!
- Zorg dat de naam van de overledene gewoon genoemd blijft worden. Maak samen met je kind, als jullie dat fijn vinden, een mooi herinneringsplekje/herinneringsdoos. Als je kind behoefte heeft kan hij/zij naar het plekje gaan. Dit geeft je als ouder de mogelijkheid om, samen met je kind, weer even bij het verlies stil te staan.
- Schrik niet van bizarre spelletjes/tekeningen die kinderen doen /maken. Dit is hun manier van uiten. Misschien mag je zelfs meespelen in het begravenisspel. Het helpt ze verwerken.
- Geef aandacht aan je kind in rouw. Het komt vaak voor dat kinderen op gekke/onhandige momenten komen met vragen of gevoelens van verdriet of boosheid. Probeer dan toch tijd te maken. Immers kinderen rouwen in stukjes!! Houd je kind vast als het verdriet heeft, laat dit verdriet er zijn. Hoe graag je ook als ouder iets zou willen doen. Vaak is er Zijn al fijn en genoeg voor dat moment.
- Als je zelf in de rouw bent en je moet ook nog voor je kind(eren) zorgen dan heb je een zware taak.Vergeet niet om zo af en toe even tijd voor jezelf te maken.
Henriette is maatschappelijk werkster, rouwbegeleidster en ervaringsdeskundige.
Zij is eigenaar van
Buro Nazorg.
Ze geeft begeleiding aan kinderen, jongeren en volwassenen in rouw.
Tevens biedt ze verschillende activiteiten aan.
Website:
www.buronazorg.nl| Reacties |
Schrijf zelf een reactie  |
| 28 december 2005 door Bridget | Hallo,
Ik heb een keer een lezing bijgewoond van professor Keirse....confronterend maar ontzettend bijzonder!!! |